ÇAPRAZ (KARE) DALGALAR

Çapraz dalgalar, dalgaların farklı açılardan birbirleriyle birleşmesi sonucunda meydana gelmektedir.

Çapraz dalgalar, görüntü bakımından farlı bir görüntü oluştursa da aslında denizde tehlike çanlarının çaldığının habercisi niteliğindedir. Bu dalga tehlikeli dalga olarak nitelendirilmiştir.

Çapraz dalga, bir doğa olayı fenomenlerindendir ancak son derece tehlikelidir. Bu daldalar görünüşü itibariylr sanki denizde ızgara varmış gibi görüntü meydana gelir. Bu görüntü her ne kadar harika gibi görünse de uzmanlara göre böyle bir dalga görüldüğünde denizden hemen karaya çıkılması gereklidir.

Çapraz dalgalar, suyun altında meydana gelen herhangi bir durumun sonucu değildir. Bunun yerine, suyun hareket etme şeklinin bir sonucudur. Bölgedeki bir hava paterni, dalgaların bu şekilde ve farklı açılarda oluşmasına neden olur. İki zıt büyü çarpıştığında, benzersiz bir desen ortaya çıkar yani kare şeklinde dalgalar ortaya çıkar.

Çok etkileyici bir görüntüye sahip çapraz veya kare dalgalar aslında çok tehlikeli dalgalardır. Ancak bu fenomen genellikle güçlü ve yırtık dalgaları ile ilişkilidir. Bu tür durumda sörf veya yüzme (profesyonel olsa bile) yapılamaz ayrıca bu dalgalar bot kazalarına ve gemi enkazlarına neden olabilir.

Kaynak: denizticaretgazetesi.org

ÖLÜM PARMAĞI SARKITI

Ölüm sarkıtı, buz denizinin yüzeyindeki buz kütlesinden ayrılan tuzlu suyun donarak sarkıt şeklinde yavaş yavaş deniz tabanındaki ılık sulara doğru çökerken oluşturduğu doğa olayıdır.

Buzlu fenomen, deniz suyunun geri kalanından daha yoğun olan soğuk, batan tuzlu sudan kaynaklanır. Yüzeyin altındaki daha sıcak suyla temas ettiğinde bir tuzlu su birikintisi oluşturur.

Uzmanlar, deniz buzunun tuzlu sudan ayrılıp battığını, zaman atlamalı kameralarla görüntüledi. 0C'nin çok altında olan bu bataklığın sıcaklığı, suyun etrafında buzlu bir kılıf oluşturarak donmasına neden oldu. "Tuzlu su" olarak adlandırılan buz tabakasının deniz tabanıyla birleştiği yerde, dokunduğu her şeyi, deniz kestanelerini ve deniz yıldızlarını da içeren, donduran bir buz ağı oluştu.

Bu sıra dışı olay, ilk kez BBC One dizisi Frozen Planet için kameramanlar Hugh Miller ve Doug Anderson tarafından görüntülendi. Miller, Antarktika'nın Ross Takımadaları yakınlarındaki Küçük Razorback Adası'ndaki buzların altında büyüyen tuzlu su birikintilerini yakalamak için zaman atlamalı çekim ekipmanı kurdu. Miller, BBC Nature'a yaptığı açıklamada, "Adanın etrafını keşfederken daha önce üç veya dört tane [tuzlu deniz hayvanı] bulunan bir alana rastladık ve gerçekten de bir tane vardı" dedi. Dalış uzmanları, hava sıcaklığını not ederek aynı şartların tekrarlanması üzerine hemen bölgeye geri döndüler. Miller, "Kimse bunların ne kadar hızlı oluştuğunu bilmediği için bir tür zamana karşı yarıştık," dedi. "Bir hafta önce gördüğümüz şey gözümüzün önünde uzamaya başlamıştı... her şey sadece beş, altı saat sürdü."

Kışın, deniz buzunun üstündeki hava sıcaklığı -20C'nin altında olabilirken, deniz suyu sadece yaklaşık -1,9C'dir. Isı, daha sıcak denizden çok soğuk havaya doğru akar ve dipten yeni buz oluşturur. Bu yeni oluşan buzdaki tuz yoğunlaşır ve tuzlu su kanallarına itilir. Ve çok soğuk ve tuzlu olduğu için, alttaki sudan daha yoğundur. Sonuç olarak tuzlu su alçalan bir tüy halinde batar. Ancak bu aşırı soğuk tuzlu su deniz buzunu terk ederken temas ettiği nispeten taze deniz suyunu dondurur. Bu, alçalan tüyün etrafında kırılgan bir buz tüpü oluşturur ve bu da brinikül adı verilen şeye dönüşür.

Kaynak: BBC Nature

KUTUP IŞIKLARI

Kuzey ve Güney kutup bölgelerinde gökyüzünde görülen, yeryüzünün manyetik alanı ile Güneş'ten gelen yüklü parçacıkların etkileşimi sonucu ortaya çıkan doğal ışımalardır.

Kuzey enlemlerde aurora borealis veya kuzey ışıkları olarak adlandırılırken. Güney enlemlerindeki aurora australis olarak adlandırılmaktadırlar.

Bu ışımalar, genellikle geceleri gözlemlenir, ağırlıklı olarak iyonosferde meydana gelir. Bu olgu yaygın olarak 60 ve 72 derece kuzey ve güney enlemleri arasında görünür, bu da arktik ve antarktik kutup dairelerinin içine düşer. Aurora borealis sıklıkla gündönümlerinde oluşur.

Auroralar atmosferin üst katmanlarında, iyonize azot atomlarının elektron kazanması ve yüksek enerjili düzey, oksijen ve azot atomlarının temel enerji düzeyine dönmesi sonucu foton salınımı oluşmasıyla ortaya çıkar. Bunlar, solar rüzgâr partiküllerinin çarpışması ve yeryüzünün manyetik alan çizgileri boyunca hızlanmasıyla iyonize olmuşlardır.

Auroranın esas enerji kaynağı yeryüzünden geçen güneş fırtınalarıdır. Manyetosfer ve güneş rüzgârı elektriği ileten plazmadan oluşmaktadır. Akım miktarı akımın yönüne göre hareketin doğrultusuna bağlı olarak
a) bağıl hareketin derecesine
b) manyetik alanın kuvvetine
c) bir birine bağlı iletkenin sayısı
d) manyetik alan ile iletkenin uzaklığına bağlıdır.

Kaynak: Wikipedia

BİYOLÜMİNESANS

Bazı canlı organizmaların gerçekleştirdiği, kimyasal reaksiyonlar sırasında kimyasal enerjinin ışık enerjisine dönüştürülmesi ile ışık üretilmesi ve yayılması olayına verilen isimdir.

Biyolüminesans terimi, etimolojik olarak Yunanca "bios" (yaşam) ve Latince "lumen" (ışık) kelimelerinin birleşiminden meydana gelmektedir.

Biyolüminesans, soğuk ışık yayılımı olarak da adlandırılan bir çeşit lüminesanstır. Işığın %20'den azı termal radyasyona neden olur.

Reaksiyonun temelindeki kimyasal bileşiğe verilen isim ise Lüsiferin'dir. Lüsiferin, Lüsiferaz enzimi tarafından oksitlendiğinde ışık üretilir ve yayılır. Bu kimyasal reaksiyon hücre içinde veya dışında meydana gelebilir. Bakterilerde ise, biyolüminesansın meydana gelmesini sağlayan genler Lux Operon isimli operon tarafından kontrol edilir.

Büyük oranda derin deniz canlıları biyolüminesans özelliğine sahiptir. Bu deniz canlıları genellikle suda en kolay yayılan dalga boyları olan mavi ve yeşil dalga boylarında ışık yayar. Kara biyolüminesansının en bilinen örnekleri Ateşböceği ve Yeni Zelanda parlak kurtlarıdır.

Kaynak: Wikipedia

1999 GÖLCÜK DEPREMİ

17 Ağustos 1999 yılında saat 03:02'de merkez üssü Kocaeli / Gölcük olan, Kandilli Rasathanesi'ne göre 7.4 büyüklüğünde deprem meydana geldi. deprem USGS tarafından da 7.6 olarak açıklandı. Depremin şiddeti mercalli ölçeğine göre XI (Aşırı) koduyla etki ettiği açıklandı. Deprem 45 saniye sürmüştür.

Sarsıntı sonucunda Resmî raporlara göre 17.480 ölüm, 23.781 yaralanma oldu. 505 kişi sakat kaldı. 285.211 ev, 42.902 iş yeri hasar gördü. 2010 yılında yayımlanan Meclis araştırması raporuna göre 18.373 kişi öldü. 48 bin 901 kişi ise yaralandğı açıklandı.

17 Ağustos depremi tüm Marmara Bölgesi'nde, Ankara'dan İzmir'e kadar geniş bir alanda hissedildi. Yaklaşık 16.000.000 insan, depremden değişik düzeylerde etkilenmiştir. Bu nedenle Türkiye'nin yakın tarihini derinden etkileyen en önemli olaylardan biridir. Deprem gerek büyüklük, gerek etkilediği alanın genişliği, gerek de sebep olduğu maddi kayıplar açısından son yüzyılın en büyük depremlerinden biridir. Depremin Türkiye'nin ekonomi can damarı olan marmarada olması beraberinde ekonomik sıkıntılarıda beraberinde getirdi.

Depremin odak derinliğinin 17 km olduğu ve sağ atımlı 120 km civarında bir fay hareketi ortaya çıktığı yapılan incelemelerle belirlenmiştir.

Deprem, 17 Ağustos 1999'da, saat 03.02'de, 40,70 kuzey enlemi ile 29,91 doğu boylamının tarif ettiği bölgede, İzmit'in 11 kilometre güneydoğusunda meydana gelmiştir. Yaşanan deprem, Türkiye deprem tarihinde büyük afet olarak tarihe geçmiştir.

Kaynak: Wikipedia

1939 ERZİNCAN DEPREMİ

27 Aralık 1939 tarihinde merkez üssü Erzincan olan 7,9 Ms büyüklüğünde gerçekleşen deprem. Amerika Birleşik Devletleri Jeoloji Araştırmaları Kurumu (USGS) ise depremin büyüklüğünü 7,8 Mw olarak kaydedilmiştir..

Sarsıntı sonucunda resmî sayılara göre 32 bin 968 kişi yaşamını yitirdi, 100 binden fazla kişi ise yaralandı. 116 bin 720 bina tamamiyle yıkılmıştır.

Büyüklüğü itibarıyla dünyanın sayılı mega depremleri arasında gösterilen Erzincan depremi, 8,0 büyüklüğündeki 1668 Kuzey Anadolu depreminden sonra 7,8 Mw büyüklüğündeki 2023 Kahramanmaraş depremleri ile birlikte Anadolu'da meydana gelmiş en büyük ikinci depremdir. Bunun yanı sıra, Türkiye Cumhuriyeti tarihinin en çok can kaybı ile sonuçlanan ikinci depremi olarak kayıtlara geçmiştir.

Derinliği 20 km olan depremin etkilediği alan doğuda Erzincan Ovası'ndan batıda Kelkit Vadisi'ne kadar uzanır. Yırtılmanın uzunluğu 400 km (Erzincan’ın doğusundan Amasya’ya kadar ki hat), kırılan hattın genişliği ise 200 km'dir. Deprem 52 saniye sürmüştür.

Deprem, yaklaşık 116.720 binayı tamamen yıkmıştır. Deprem sonrasında yapılan ilk tespitte, ölü sayısı yaklaşık 8.000 kişiydi. Daha sonra 20.000'e çıktığı bildirilmiştir. Aynı gün içinde sıcaklık -30 °C'ye düştü. 5 Ocak'a kadar, deprem ve düşük sıcaklıklar, kar fırtınası ve seller nedeniyle yaklaşık 33.000 kişi öldü. Depremde ayrıca, Kelkit Çayı boyundaki tüm şehirleri vurmuş, en fazla can kaybının yaşandığı yerleşim birimlerinden biri de Tokat'ın Reşadiye ilçesi olmuştur. Köy ve mahalleleriyle yerle bir olan kentte çoğu enkaz altında kalarak, bir kısmı da yanarak 2100 kişi ölmüştür. Erzincan'da yıkım o kadar büyüktü ki şehir tamamen terk edildi ve biraz daha kuzeyde yeni bir yerleşim yeri kurulmuştur.

Kaynak: Wikipedia

KIZIL HAYALET (RED SPRİTE LİGHTİNG)

Spritelar veya kırmızı spritelar, mezosferde , fırtına bulutlarının veya kümülonimbusun çok üzerinde meydana gelen ve gece gökyüzünde titreşen çeşitli görsel şekillere yol açan büyük ölçekli elektrik deşarjlarıdır . Genellikle altta yatan bir fırtına bulutu ile yer arasındaki pozitif yıldırım deşarjlarıyla tetiklenirler .

Spritelar parlak kırmızı-turuncu ışıklar halinde görünür. Genellikle troposferin üzerindeki kümelerde 50-90 km (31-56 mil) rakım aralığında meydana gelirler. Bunlar, troposferik yıldırımın sıcak kanal sıcaklıklarından yoksun olan soğuk plazma olaylarıdır, dolayısıyla yıldırım deşarjlarından çok floresan tüp deşarjlarına benzerler . Spritelar, mavi jetler ve ELVES dahil olmak üzere çeşitli diğer üst atmosferik optik olaylarla ilişkilidir .

Bilinen en eski rapor Toynbee ve Mackenzie tarafından 1886'da yapılmıştır. Nobel ödüllü CTR Wilson , 1925'te teorik olarak üst atmosferde elektriksel bir arızanın meydana gelebileceğini öne sürmüştü ve 1956'da muhtemelen bir hayalet olabileceğine tanık olmuştu. . Bunlar ilk kez 6 Temmuz 1989'da Minnesota Üniversitesi'nden bilim adamlarının düşük ışıklı bir video kamera kullanarak daha sonra sprite olarak anılacak olan şeyin ilk görüntüsünü kazara yakalamasıyla fotoğrafik olarak belgelendi. Keşfedilmelerinden birkaç yıl sonra, yakalanması zor doğalarından dolayı onlara sprite (hava ruhları) adı verildi. Thomas Ashcraft , Jacob L Harley, Matthew G McHarg ve Hans Nielsen tarafından 2019'da saniyede yaklaşık 100.000 kare hızla çekilen, öne çıkan yüksek hızlı bir video, sprite'ların nasıl geliştiğine dair daha iyi ayrıntı sağlamaya yetecek kadar hızlıdır. Bununla birlikte, NASA'nın APOD bloguna göre, 30 yılı aşkın süredir fotoğraf ve videolarda kaydedilmesine rağmen, sprite yıldırımın "temel nedeni", "buluttan yere pozitif yıldırım ile genel bir ilişki dışında" bilinmemektedir. NASA ayrıca tüm fırtınaların sprite şimşekleri sergilemediğini de belirtiyor.

2016 yılında Matthew Kasırgası'nın Karayipler'den geçişi sırasında hayaletler gözlemlendi. Tropikal kasırgalarda spriteların rolü şu anda bilinmemektedir.

Kaynak: Wikipedia

DOWNBURST (Aşağı Patlama)

Yukarıdaki bir nokta kaynaktan yayılan ve radyal olarak , yani yüzey seviyesindeki etki alanından tüm yönlere doğru düz çizgiler halinde esen güçlü, aşağıya ve dışarıya doğru fışkıran bir rüzgar sistemidir.

Bunlar genellikle saniyelerden dakikalara kadar sürer. Aşağı doğru patlamalar, gök gürültülü fırtınalar içindeki özellikle kuvvetli aşağıya doğru hava akımlarıdır.

Aşağı patlamalar çoğunlukla, yüzeye ulaştıktan sonra güçlü rüzgarlar üreterek her yöne yayılan, önemli ölçüde yağışla soğutulmuş havanın bulunduğu bir alan tarafından oluşturulur. Kuru sağanak yağışlar, çok az yağmur sergileyen gök gürültülü fırtınalarla ilişkilendirilirken, ıslak sağanak yağışlar, önemli miktarda yağış içeren gök gürültülü fırtınalar tarafından yaratılır. Mikro patlamalar ve makro patlamalar sırasıyla çok küçük ve daha büyük ölçeklerdeki aşağı patlamalardır.

Düşüş patlamaları, özellikle iniş (veya kalkış ) sırasında havacılık için tehlikeli olan dikey rüzgar kayması yaratır.

Bir aşağı patlama, yüzeye çarptıktan sonra her yöne yayılan ve 240 km/sa (150 mil/sa) üzerinde hasar verici, düz hatlı rüzgarlar üretebilen, genellikle buna benzer ancak ondan ayırt edilebilen hasar üreten, batan bir hava sütunu tarafından oluşturulur. Kasırgaların neden olduğu. Aşağı patlama hasarı, alçalan sütun yüzeye çarptığında yayıldığı için merkezi bir noktadan yayılırken, kasırga hasarı, dönen rüzgarlarla tutarlı yakınsak hasara doğru eğilim gösterir. Aşağı yönlü bir patlamanın oluşumu dolu veya büyük yağmur damlalarının daha kuru havadan düşmesiyle başlar.

Kaynak: Wikipedia

1931 ÇİN'DE SEL FELAKETİ

Haziran-Ağustos 1931 tarihleri arasında Çin'de meydana gelen, Wuhan, Nanjing ve ötesi gibi büyük şehirleri vuran ve sonunda Gaoyou Gölü boyunca bir set ihlaline dönüşen bir dizi taşkın meydana geldi.

Ölüm tahminleri büyük ölçüde değişkendi.

Nanking Üniversitesi tarafından selden hemen sonra John Lossing Buck liderliğindeki bir saha araştırması, "150.000 kişinin boğulduğunu ve bu sayının selin ilk 100 günü boyunca tüm ölümlerin dörtte birinden daha azını temsil ettiğini" buldu. Resmi rapor 140.000 kişinin boğulduğunu tespit etti ve "sel sırasında 2 milyon insanın boğularak veya yiyecek eksikliğinden öldüğünü" iddia etmektedir.

1928'den 1930'a kadar Çin, uzun bir kuraklık yaşadı. 1930'un müteakip kışı özellikle sertti ve dağlık alanlarda büyük kar ve buz birikintileri yarattı. 1931'in başlarında, eriyen kar ve buz akıntıya doğru aktı ve şiddetli bir bahar yağmuru döneminde Yangtze'nin orta yoluna ulaştı.

Yangtze Nehri boyunca dört hava istasyonu, ay boyunca toplam 600 mm'den (24 inç) fazla yağmur bildirdi. Yangtze'den akan su, kayıt tutmanın on dokuzuncu yüzyılın ortalarında başlamasından bu yana en yüksek seviyesine ulaştı. O sonbahar, daha fazla şiddetli yağmur soruna eklendi ve bazı nehirler Kasım ayına kadar normal seyrine dönmedi. Seller yaklaşık 180.000 kilometrekare'yi (69.498 sq mi) sular altında bıraktı

19 Ağustos'ta Wuhan'daki Hankou'da kaydedilen yüksek su seviyesi, ortalamanın 16 m (53 ft) üzerinde, Şanghay Bund'un ortalama 17 m (56 ft) üzerinde su seviyelerini gösterdi.Ülkenin büyük bölümündeki su yolları, özellikle Sarı Nehir ve Büyük Kanal sular altında kaldı. En ciddi şekilde etkilenen sekiz il Anhui, Hubei, Hunan, Jiangsu, Zhejiang, Jiangxi, Henan ve Shandong idi. Çekirdek taşkın bölgesinin ötesinde, Guangdong kadar güneyde, Mançurya kadar kuzeyde ve Sichuan kadar batıda da sular altında kaldı.

Kaynak: Wikipedia